Соёл судлал хичээл

Ñî¸ë ãýæ þó âý

Ãàçðûã áîëîâñðóóëàõ ãýñýí  óòãàòàé ÿâààíäàà õ¿íèé õºä-èéí  ¿/à, îþóíòàé õîëáîîòîé óõàìñàðò ¿/à-íû øóóä ¿ð ä¿í. Ìàò áîëîí îþóíû ¿íýò ç¿éëèéã òýìäýãëýõ äàí óòãàòàé áîëæ èðñýí. Ìºí ¿ð ä¿í òºäèéã¿é õ¿íèé óõàìñàðòàé ¿/à –íû á¿õ õ¿ðýýã ººðòºº áàãòààäàã ìàø ºðãºí óòãàòàé îéëãîëò áèëýý. Õ¿íèé îðøèõóéí àðãà , òàñðàëòã¿é á¿òýýë÷ ¿éë ÿâó áºãººä õ¿íèéã àìüòíû åðòºíöººñ ñàëãàõ¿íäñýí øèíæ þì.

Ìàòåðèàëëàã- òåõíèê, ýä àõóé, ç¿éë

Îþóíû-óðëàã ,ôèëîñîôè, øàøèí, ø/ó

Õ¿íòýé õàìòàòàãàí îéëãîäîã.  Ñî¸ëûã õ¿í òºðºëõòºí á¿òýýäýã. Îíîëûí õóâüä ºíººã õ¿ðòýë ìàðãàëäñààð èðñýí. 18-19-ð çóóíä ñî¸ë ãýæ þó âý ãýñýí 50 òîäîðõîéëîëò áàéñàí áîë ºä㺺 500-1100 òîä áàéíà. Á¿õèé ë ¿/à –íä îðäîã. Áèå õ¿í, õöóâü õ¿í, õàìò îëîí, ¿íäýñòýí óãñààòàí, òèâ, ø/ó-íû ñàëáàð á¿ð ººðñäèéí  ñî¸ëòîé. Ñî¸ë ñóäëàëàûí àæëûã 18-ð çóóíû ¿åýñ ºðíºäèéí çàðèì îðíóóäàä ñóäàëæ ýõýëñýí þì. Õîìîñàïèåíñ áóþó îþóí óõààíò õ¿í ¿¿ññýíýýñ àíõ ýõýëñýí. (150000-300000)

Ñî¸ëûí á¿òöýä:

-Ñî¸ë áàéãàëèéí òóõàé àñóóäóóäÁàéãàëü áîë õ¿íèé ñî¸ë áèé áîëãîæ á¿òýýõ ¿/à-íû ¿íäýñ ñóóðü, ýõ ñóðâàëæ  áîëäîã. Õ¿í àìüäðàõóéí íºõö뺺 õàíàãõûí òóëä áàéãàëüä õàíäàæ ,áàéãàëèéí ýä þìñûã àìüäðàõóéí ýä þìñ áîëãîí ººð÷èëäºã. Áàéãàëüòàé õàðüöàõ ¸ñî¸ë íü õ¿é íýãäëèéí ¿åýñ ¿¿ñýëòýé øàøíû çàí ¿éëòýé õîëáîîòîé ÿâæ èðñýí. (ëàë, øàð, õðèñòîñ) Ø¿òëýãýýðýý ººð áîëîâ÷ õàíäëàã àäèë áàéäàã.

ªðíº áîëîí äîðíî ººð ººðèéí ãýñýí ºâºðìºö îíöëîãòîé. (í¿¿äýë÷ áîëîí ñóóðüøìàë)

-ªðíºäèéíõºí áàéãàëü áîëîí õ/á/î-íîî àëü áîëîõ á¿ðýí íî¸ðõîõ, áàéãàëèéã ººðòºº çàõèðàõ ñýòãýäëèéí ¿¿äíýýñ õàíääàã. (àæ ¿éëäâýð òåõíèê, òåõíîëîãèéí ¿¿äíýýñ) Áàéãàëüä õàíäàõ ìàÿãòàé ýäèéí çàñãèéí õýò äàâóó áàéäàëòàé õîëáîîòîé

-Äîðíî äàõèíû õóâüä áàéãàëèéí  ýðõýìëýõ çàí ¿éëýýð íü èëýðäýã. Ýíý íü øàøíû ¿çýëòýé õîëáîîòîé. Õ¿í ººðºº áîëîâñîð÷ áàéæ áàéãàëüòàé õîëáîãäîõ ¸ñòîé ãýæ ¿çäýã.  

-Í¿¿äýë÷èä *Áèä áàéãàëèéã ýçýìøèæ, çàõèð÷ áîëíî, ãýâ÷ áàéãàëü áèäíýýñ ýðãýýä õàðèó àâàõ áîëíî*  (Ýíãåëüñ)

Õ¿í íèéãìèéí àñóóäàë Õ¿í íèéãýì ñî¸ë 3 ñàëøã¿é õîëáîîòîé. Õ¿í ººðèéí óõàìñàðò ¿éë àæèëëàãààãààð àìüäðàõóéí îð÷íîî áèé áîëãîí ýðãýýä òýð îð÷èíäîî òºëºâøèí õ¿ì¿¿æýã. Õ¿íèé á¿òýýñýí äýýð àìüäðàõóéí îð÷èí áîë ñî¸ë - íèéãýì .

Íèéãìèéí õÿìðàëûí ¿åä ñî¸ëûã áóðóóãààð îéëãîõ ç¿éë èõ ãàðäàã. 18-ð çóóíû ¿åä ñî¸ëûã ¿ã¿éñãýñýí õàíäëàãà èõ ãàðñàí. ¯¿íèéã ñî¸ëûí ýñðýã õºäºë㺺í ãýíý.

Õýë

Õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí õàðèëöààíû õýðýãë¿¿ð áîëñîí õýë ñî¸ëûã óëàìæëàí õºãæ¿¿ëýõ , ñî¸ëûã ìýäýýëýõ,  óãñààòàí áîëîí ¿íäýñíèé ñî¸ëûí àäèë áà ÿëãààòàé òàëûã èëýðõèéëýõ õýìæ¿¿ð íü  áîëäîã. Õýëèéã òóõàéí ¿íäýñòýí , óãñààòíû ñî¸ëòîé õàìòàòãàí îéëãîõ áîëîìæòîé áàéäàã. ̺í áóñàä ø/ó –íû ñàëáàðóóäûí íýýëò,  îëîëòóóäòàé òàíèëöàõ òàíèí ìýäýõ õààëãà íü áîëæ áàéäàã. 18-19-ð çóóíû ¿åýñ êîëîí÷ëîëûí ñèñòåì íî¸ðõîæ áàéñàí. Òýð ¿åýñ õºãæèë áóóðàé îðíóóäûí õýë ñî¸ëûã øàõàí çàéëóóëàõ áîëäëîãî õ¿÷òýé áîëæ ýõëýâ.  Ýíý ¿åýñ õýëíèé à÷ õîëáîäëûã ºíäºð ¿íýëýõ áîëñîí. Ó÷èð íü õýë óñòàõàä õ¿ðñýí.

Ãåðìàí ôèëîñîôè÷-Õàéäåðåð - Õýë áîë àõóé þì.

Îðîñûí ýðäýìòýí Äîñòîåâñêèé -  Õýë áîë àðä ò¿ìýí þì.

Ôðàíöûí íýðò çîõèîë÷ - Ìèíèé ýõ îðîí áîë Ôðàíö õýë þì.

Cirilis-Èðãýíèé òºðèéí  ãýñýí óòãààð õýðýãëýñýí. (èðãýíøèë) ßâààíäàà ºíäºð áîëîâñðîëòîé, ñî¸ëòîé õ¿ì¿¿íëýã õ¿íèé òóõàé îéëãîëòûã èëòãýõ áîëñîí. ªíººäºð ñî¸ë èðãýíøèë ãýäýã îéëãîëò äýëõèéí ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí õºãæëèéí ò¿âøèí õýð çýðýã õºãæñºíººð òîäîðõîéëîãääîã. Èðãýíøëèéí òóõàé îéëãîëò 18-ð çóóíû ¿åä êàïèòàëèñò íèéãýìòýéãýýð õîëáîîòîéãîîð òºð, ýðõ, ñî¸ëûí õàðèëöààíû õóâüä ºíäºð õºãæñºí, íèéãìèéã òîäîðõîéëîõ ¿íäñýí äýýðýýñ  áèé  áîëñîí.  Ñî¸ë èðãýíøèë ãýñýí îéëãëòûã 1 óòãààð îéëãîæ, õýðýãëýæ èðñýí òàë áàéäàã. ¯¿íä: ÿëãààòàé áîëîí íèéòëýã òàë áàéäàã.

-ßëãààòàé À.Òîéíáè

-Òºñººòýé  ô.Áðþäåëü

Ѻðã¿¿ëýí òàâüæ ¿çäýã ¿çýë Î.Øëåíãåð.  Ýõíèé 2-èéã íü èõ çîõèìæòîé ãýæ ¿çäýã.  Èðãýíøëèéã áàñ ººðººð àâ÷ ¿çäýã. Øàòëàæ ¿çäýã.

-1 äýõü èðãýíøèë áîë ôåîäàë, áîîëûí íèéãýìä èëýð÷ ãàðäàã. ÕÀÀ-í óëàìæëàëò èðãýíøèë

-Êàïèòàëèñò íèéãìèéí õîëáîî á¿õèé àæ ¿éëäâýðæñýí 1 èðãýíøèë

-20-ð çóóí ìýäýýëëèéí ýðèí çóóíòàé õîëáîîòîé èðãýíøèë

Öàð õ¿ðýýíýýñ íü õàìààðàí èðãýíøëèéã

-á¿ñ íóòãèéí

-¯íäýñíèé

-ýõ ãàçðûí

-äýëõèé íèéòèéí

Õàðèí äîðíî äàõèíû ñóäëàà÷èä èðãýíøëèéã

- ºðíº-îþóíëàã

-äîðíî - õ¿íð¿¿  ãýæ 2 àíãèëíà. Õýä õýäýí àíãèëàëä õóâààãääàã ÷ õîîðîíäîî äàâõöàõ ç¿éë áàéäàã .

1.Àëü ÷ èðãýíøèëä òºðèéí ¿¿ñýë ãýæ áàéäàã

2.Áè÷èã ¿ñãèéí

3.Áèåèéí áîëîí ãàð ¿éëäâýðëýëèéí ÿëãààòàé áàéäàë

4.Íèéãìèéí àíãèóäàä õóâààãääàã

5.Õîòæèëò áóé áîëñîí

Èðãýíøèëä òåõíèê òåõíîëîãè ãîëëîõ ¿¿ðýãòýéãýýñ ãàäíà è𠺺𺺺 òîãòâîðòîé, ç/á-òàé, õºäºë㺺í áàãàòàé, æóðàì áàéäëûã òîãòîîäîã.

Ñî¸ë áîë á¿òýýë÷, ø¿¿ìæëýëò, õóâüñàìòãàé, øèíýëýã, ÷àìèí, äàõèí äàâòàãäàõã¿é, ¿íäýñíèé îíöëîã çýðãèéí ýí òýðã¿¿í à÷ õîëáîãäîëòîé áàéäàã.

¯íäýñòýí, óãñààòàí

Ñî¸ë òîä óòãààðàà ¿í, óãñààòàíû íèéòëýã òàëûã ººðºº àãóóëæ áàéäàã. Ýðòíýýñ ¿/ó –ã 2 àíãèëæ èðñýí áàéíà.

1.¯íäýñòýí áîë óãñààòíû òºðºë (¯í, óã ººðèéíõºº ñî¸ëûã áóñàä ¿ ó –ààñ äýýã¿¿ð òàâüæ ¿çäýã. Äàéñàãíàõ áàéäëààð õàíäàõ )

2.Êîñìîïîëèòèçì (ªºðèéí ¿ ó ãèéí ñî¸ëûí õÿçãààðëàëààñ ãàðàõ äýëõèé íèéòèéí íýãäýë íýã èðãýí áàéõ ¸ñòîé. Ýõ îðîí÷ ¿çýëòýé çºð÷èëäñºí ) Ýíý ¿çýë áàðèìòëàë ýðòíèé Ãðåêèéí ñýòãýã÷ëäèéí äóíä íýëýýä îíîëûí ¿íäýñëýëòýé òàâèãäàæ ýõýëñýí.

Ãðåäîò- Áèä áîë æèíõýíý ñàéí õ¿ì¿¿ñ Áóñàä õ¿ì¿¿ñ áèäíýýñ õîëäîõ òóñàì ìóóääàã.

Ñîêðàò- Á¿õ õ¿í äýëõèéí íýã ãàðèãèéí õ¿í þì. Ýíýì ¿çýë 18-ð çóóíû ¿åä õàðüöàíãóé ò¿ãýýìýë ñî¸ë ãýñýí îéëãîëòîä õ¿ðñýí.

Õàðüöàíãóé ñî¸ëûã ¿íääýñëýã÷

Ôðàíöûí ôèëîñîôè÷ Ì.Ìîíòåíü (¯íäýñòýí á¿õýí ººðèéí ãýñýí ¿çýë ñàíàà, ñî¸ëûã áèé áîëãîîä ò¿¿íäýý ¿íäýñëýí îðøèí òîãòíîæ áàéäàã  ãýñýí áàéäàã) Ýíý ¿çëèéã öààø íü

Ê.Ëåâè Ñòðîññ (Áóñäûí ñî¸ëûã äóóðàéõûí îðîíä ìóó ìýäýæ áàéñàí íü äýýð Äóóðàéõ íü ººðèéíõºº ñî¸ëûã óñòãàõ àþóëòàé áàéäàã.)

È.Êàíò- Ò¿ãýýìýë: Á¿õ õ¿í òºðºëõòºí õ¿ëýýí àâ÷ áîëîõóéö íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ñàéí ñàéõàí ç¿éëñ ãýæ òîäîðõîéëîâ.)

Ã.øòå- Õ¿í òºðºëõòºíèé ñî¸ë ãýæ áàéõ ¸ñòîé. Òýð çîõèîã÷èä íü õ¿í òºðºëõòºíä ãîî ñàéõíû øààøààë ºã÷ ÷àäàõóéö äýëõèéí õýìæýýíèé ñýòãýã÷èä áàéõ ¸ñòîé. Äýëõèé íèéòèéí  òóñãàé ñî¸ë áîë ¿íäýñòýí ,óãñààòíû ñî¸ë þì.

Ñî¸ëûí ò¿¿õèéí ¿å¿ä

6 àíãèëàí.

1.    Õ¿é íýãäëèéí

2.    Ýðòíèé ¿å

3.    Äóíäàä çóóí

4.    Ñýðýãí ìàíäàëò

5.    Ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýã÷äèéí

6.    Îð÷èí ¿å

Дэлгэрэнгүй бий.